بررسی نقش بارگذاری رسوبات معلق بر تغییرات مورفولوژی رودخانه هیرمند، مطالعه موردی: رودخانه سیستان

Authors

  • سید محمد تاج‌بخش فخرآبادی استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه بیرجند
  • غلامرضا میراب شبستری دانشیار، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند
  • معین جهان‌تیغ دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده منابع‌ طبیعی، دانشگاه بیرجند
  • هادی معماریان خلیل‌آباد استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه بیرجند
Abstract:

هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تغییرات مورفولوژی رودخانه هیرمند با برآورد میزان رسوبات معلق حمل شده ناشی از سیلاب‌های ورودی به این رودخانه در ایران است. بدین منظور، نمونه‌‌هایی از سیلاب‌های ورودی کشور افغانستان به ایران، برداشت و رسوبات معلق همراه آن‌ها برآورد و روند تغییرات غلظت رسوبات در تغییرات زمانی و مکانی مختلف به‌صورت میدانی در طول مسیر رودخانه سیستان مورد بررسی قرار گرفت. بازه‌های مستعد رسوبگذاری در طول مسیر رودخانه به‌وسیله تصاویر ماهواره‌ای اسپات-5 سال 2016 با قدرت تفکیک مکانی 2.5 تا پنج متر مشخص شده، بر اساس عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای پس از زمین‌مرجع‌سازی بستر سیلابی جریان رودخانه در محیط GIS و اندازه‌گیری در همین محیط نرم‌افزاری، پارامترهای اندازه زاویه نسبت به شمال، شاخص سینوسیته، حالت جریان و عرض رودخانه در بازه زمانی نیم قرن اخیر، تعیین و تغییرات عرض بستر سیلابی با استفاده از آزمون t مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که متوسط رسوب معلق رودخانه سیستان 32 گرم در لیتر بوده، حدود 7.3 میلیون تن رسوب به همراه سیلاب‌ها در دوره مورد مطالعه (15 ماه) وارد این رودخانه شده است. همچنین، یافته‌ها نشان داد که عرض بستر رودخانه در این بازه زمانی تغییرات چشم‌گیری داشته است، به‌طوری که مقدار t به‌دست آمده (در سطح یک درصد) اختلاف معنی‌داری را نشان می‌دهد و عرض رودخانه در سال 1395 نسبت به سال 1344 تقریباً به یک سوم کاهش یافته است. همچنین، 73 درصد از بستر رودخانه مورد مطالعه به‌دلیل رسوبگذاری و ایجاد ناپایداری، قابلیت انتقال جریان آب را ندارد. به‌طوری‌که متوسط عرض بستر سیلابی از 160.79 به 41.32 متر، متوسط تغییرات زاویه نسبت به شمال رودخانه، از 287.94 به 295.26 درجه، متوسط شاخص سینوسیته از 1.39 به 1.18 و الگوی جریان از حالت پیچان‌رود به حالت سینوسی در سال 1395 تغییر یافته است. در مجموع نتایج کلی این پژوهش بیانگر آن است که پارامترهای هیدرولوژیکی (دبی و رسوب)، بیولوژیکی، تغییرات شیب بستر و احداث سد، از مهمترین عوامل تغییر غلظت رسوب معلق، و به‌دنبال آن تغییر در مورفولوژی و تبدیل رودخانه از حالت مئاندری سینوسی نامنظم (سال 1344) به حالت مئاندری محدود (سال1395) است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تغییرات دانه‎بندی رسوبات معلق رودخانه در اثر برداشت شن و ماسه (مطالعه موردی: رودخانه واز)

تعیین صحیح و پیش‌بینی رسوبات حمل شده به‌وسیله جریان رودخانه‌ای در پروژه‌های مدیریت منابع آب، برنامه‌ریزی و کاهش سیل و پایداری محیط‌زیست بسیار مهم می‌باشد. تجزیه و تحلیل‌های اندازه ذرات می‌‌تواند اطلاعات مهمی‌ در مورد منشاء رسوبات، تاریخچه حمل و نقل و شرایط رسوب‌گذاری آن‌ها ارائه دهد. حال آن‌که این مهم تاکنون در ایران کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر در رودخانه واز در استان مازندران با...

full text

تغییرات دانه‎بندی رسوبات معلق رودخانه در اثر برداشت شن و ماسه (مطالعه موردی: رودخانه واز)

تعیین صحیح و پیش بینی رسوبات حمل شده به وسیله جریان رودخانه ای در پروژه های مدیریت منابع آب، برنامه ریزی و کاهش سیل و پایداری محیط زیست بسیار مهم می باشد. تجزیه و تحلیل های اندازه ذرات می تواند اطلاعات مهمی در مورد منشاء رسوبات، تاریخچه حمل و نقل و شرایط رسوب گذاری آن ها ارائه دهد. حال آن که این مهم تاکنون در ایران کم تر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر در رودخانه واز در استان مازندران با ه...

full text

مدل‌سازی رسوبات معلق رودخانه با استفاده از محاسبات نرم(مطالعه موردی: رودخانه دره‌رود)

چکیده جابه­جایی و ته­نشینی بار معلق رودخانه­ها باعث بروز مشکلات زیادی از جمله رسوب­گذاری در مخازن سدها، تغییر مسیر رودخانه­ها به دلیل رسوب­گذاری در بستر آن­ها، کاهش ظرفیت آبگذری آبراهه­ها و تأسیسات انتقال آب و همچنین تغییر کیفیت آب به لحاظ مصارف شرب و کشاورزی می­شود. در این پژوهش از مدل­های فازی- عصبی تطبیقی (ANFIS)، برنامه ریزی بیان ژن (GEP) و رگرسیون بردار پشتیبان (SVR) جهت ...

full text

ارزیابی کارایی مدل درختان تصمیم‌گیری در برآورد رسوبات معلق رودخانه‌ای مطالعه موردی: حوضۀ رودخانه میمه

به دلیل اهمیت و نقش پدیدۀ انتقال رسوب در مبحث حوضه‌های آبریز، از جمله ساماندهی رودخانه‌ها که به منظور مهار فرسایش و رسوب‌گذاری و یا تثبیت بستر و دفع سیلاب انجام می‌گیرد، آگاهی و تعیین میزان رسوب حمل شده توسط رودخانه از دیرباز مورد توجه قرار گرفته است. هدف از انجام این تحقیق، تعیین کارایی مدل درختان تصمیم‌گیری (به‌عنوان یکی از روش‌های داده کاوی) در برآورد رسوبات معلق رودخانه میمه است. داده‌های م...

full text

کاربرد شبکه عصبی موجک در تخمین رسوبات معلق رودخانه‌ها، مطالعه موردی: رودخانه کشکان-لرستان

شبیه‌سازی و ارزیابی آورد رسوب رودخانه از جمله مسائل مهم در مدیریت منابع آب می‌باشد. اندازه‌گیری مقدار رسوب به روش‌های متداول عموماً مستلزم صرف وقت و هزینه زیادی بوده، گاهی از دقت کافی نیز برخوردار نیست. در این پژوهش برای تخمین رسوبات رودخانه کشکان واقع در استان لرستان، از شبکه عصبی موجک استفاده شد و نتایج آن با روش‌های مرسوم هوشمند همچون شبکه عصبی مصنوعی مقایسه شد. پارامتر دبی، دما، میزان مواد ج...

full text

مقایسه روش های هوش مصنوعی در برآورد بار معلق رسوب (مطالعه موردی: رودخانه سیستان)

سابقه و هدف: برآورد صحیح حجم رسوبات معلق در رودخانه‌ها، یکی از مهم‌ترین مسائل در پروژه‌های مهندسی رودخانه، منابع آب و محیط‌زیست می‌باشد. رودخانه سیستان شاخه اصلی منشعب از رودخانه هیرمند بوده که وظیفه آبیاری 70 درصد زمین‌های کشاورزی دشت سیستان و همچنین تأمین بخشی از آب هامون هیرمند را به عهده دارد. با توجه به مشکلات زیاد ناشی از رسوبات در رودخانه‌ها، محققین علم رسوب تلاش‌های زیادی به‌منظور دستیا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 11  issue 2

pages  478- 492

publication date 2019-06-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023